อญฺเญสญฺหิ อสฺสาโส วา ปากโฏ โหติ ปสฺสาโส วา, ภควโต อุภยมฺเปตํ ปากฏเมว นิจฺจํ อุปฏฺฐิตสฺสติตายาติ เอกนฺตสนฺตตฺตา น วุตฺโตฯ อถ ‘‘สิกฺขามี’’ติ อวตฺวา กสฺมา ‘‘อสฺสสามี’’ติ เอตฺตกเมว วุตฺตนฺติ? สิกฺขิตพฺพาภาวาฯ สตฺต หิ เสขา สิกฺขิตพฺพภาวา เสขา นาม, ขีณาสวา สิกฺขิตพฺพาภาวา อเสขา นาม, ตถาคตา อสิกฺขิตพฺพา อเสกฺขา นาม นตฺถิ เตสํ สิกฺขิตพฺพกิจฺจนฺติ สิกฺขิตพฺพาภาวา น วุตฺตํฯ ทุติยํ อุตฺตานเมวฯ

3-10. ปฐมอานนฺทสุตฺตาทิวณฺณนา

[989-996] ตติเย ปวิจินตีติ อนิจฺจาทิวเสน ปวิจินติฯ อิตรํ ปททฺวยํ เอตสฺเสว เววจนํฯ นิรามิสาติ นิกฺกิเลสา กายิกเจตสิกทรถปฏิปสฺสทฺธิยา กาโยปิ จิตฺตมฺปิ ปสฺสมฺภติฯ สมาธิยตีติ สมฺมา ฐปิยติ, อปฺปนาจิตฺตํ วิย โหติฯ อชฺฌุเปกฺขิตา โหตีติ สหชาตอชฺฌุเปกฺขนาย อชฺฌุเปกฺขิตา โหติฯ

เอวํ จุทฺทสวิเธน กายปริคฺคาหกสฺส ภิกฺขุโน ตสฺมิํ กาเย สติ สติสมฺโพชฺฌงฺโค, ตาย สติยา สมฺปยุตฺตญาณํ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค, ตํสมฺปยุตฺตเมว กายิกเจตสิกวีริยํ วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค, ปีติปสฺสทฺธิจิตฺเตกคฺคตา ปีติปสฺสทฺธิสมาธิสมฺโพชฺฌงฺคา, อิเมสํ ฉนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ อโนสกฺกนอนติวตฺตนสงฺขาโต มชฺฌตฺตากาโร อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคฯ ยเถว หิ สมปฺปวตฺเตสุ อสฺเสสุ สารถิโน ‘‘อยํ โอลียตี’’ติ ตุทนํ วา, ‘‘อยํ อติธาวตี’’ติ อากฑฺฒนํ วา นตฺถิ, เกวลํ เอวํ ปสฺสมานสฺส ฐิตากาโรว โหติ, เอวเมว อิเมสํ ฉนฺนํ โพชฺฌงฺคานํ อโนสกฺกนอนติวตฺตนสงฺขาโต มชฺฌตฺตากาโร อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค นาม โหติฯ เอตฺตาวตา กิํ กถิตํ? เอกจิตฺตกฺขณิกา นานาสรสลกฺขณา วิปสฺสนาโพชฺฌงฺคา นาม กถิตาฯ

วิเวกนิสฺสิตนฺติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนวฯ

เอตฺถ ปน โสฬสกฺขตฺตุกา อานาปานสฺสติ มิสฺสกา กถิตา, อานาปานมูลกา สติปฏฺฐานา ปุพฺพภาคา , เตสํ มูลภูตา อานาปานสฺสติ ปุพฺพภาคาฯ โพชฺฌงฺคมูลกา สติปฏฺฐานา ปุพฺพภาคา, เตปิ โพชฺฌงฺคา ปุพฺพภาคาวฯ วิชฺชาวิมุตฺติปูรกา ปน โพชฺฌงฺคา นิพฺพตฺติตโลกุตฺตรา, วิชฺชาวิมุตฺติโย อริยผลสมฺปยุตฺตาฯ วิชฺชา วา จตุตฺถมคฺคสมฺปยุตฺตา, วิมุตฺติ ผลสมฺปยุตฺตาติฯ จตุตฺถปญฺจมฉฏฺฐานิปิ อิมินาว สมานปริจฺเฉทานิฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อานาปานสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. โสตาปตฺติสํยุตฺตํ

1. เวฬุทฺวารวคฺโค